Cuộc cách mạng chiến thuật từ xưa đến nay vẫn tiếp diễn không ngừng, cho ra đời nhiều sơ đồ bóng đá độc đáo. Dưới đây là 9 sơ đồ chiến thuật nổi tiếng nhất được SABA Sports tổng hợp.
1. Sơ đồ 4-4-2
Sơ đồ 4-4-2 là gì?
Sơ đồ 4-4-2 là sơ đồ bóng đá bao gồm 3 tuyến. Tuyến dưới có 2 trung vệ và 2 hậu vệ cánh. Tuyến giữa được tạo nên bởi 2 tiền vệ trung tâm cùng 2 tiền vệ chạy cánh. Phía trên cùng của đội hình này là 2 tiền đạo.
Sơ đồ 4-4-2 trở nên thịnh hành tại nước Anh vào những năm 1990-2000, trong bối cảnh nền bóng đá xứ sở sương mù ưa chuộng lối chơi tấn công biên. Trong sơ đồ 4-4-2, hậu vệ cánh sẽ thường xuyên dâng lên phối hợp cùng tiền vệ cánh, từ đó thực hiện những quả tạt hoặc căng ngang vào vùng cấm địa. Hai tiền đạo bên trong cần phải sẵn sàng đón bóng để dứt điểm.
Với tận 2 trung phong trong khu vực 16m50, các đội bóng sử dụng sơ đồ 4-4-2 sẽ khiến trung vệ đối phương gặp khó khăn vì phải theo kèm 1v1. Dẫu vậy, việc thiếu nhân sự ở trung lộ cũng làm họ dễ bị tổn thương trước những đợt công phá của đối thủ.
Đội bóng tiêu biểu sử dụng sơ đồ 4-4-2
HLV Alex Ferguson ưa thích sơ đồ 4-4-2 khi còn dẫn dắt Manchester United. Theo chiến thuật của nhà cầm quân người Scotland thì hai tiền vệ cánh có thể đâm xuống đáy biên nhưng cũng được phép cắt vào trong và phối hợp cùng các tiền đạo.
Khi mất bóng, Man United cũng tổ chức theo hệ thống 4-4-2 để pressing hoặc lùi về chờ cơ hội phản công. Cách chơi này đã giúp Sir Alex gặt hái vô số danh hiệu cùng đội chủ sân Old Trafford.
2. Sơ đồ bóng đá 4-2-3-1
Sơ đồ 4-2-3-1 là gì?
Sơ đồ chiến thuật 4-2-3-1 bao gồm 4 tuyến cầu thủ. Hàng phòng ngự có 2 trung vệ và 2 hậu vệ cánh. Phía trên họ là bộ đôi tiền vệ trung tâm, hay còn gọi là double pivot. Người chơi cao nhất là 1 tiền đạo cắm, và cầu thủ này được hỗ trợ bởi 3 tiền vệ tấn công – 1 người chơi ở trung tâm còn 2 người hoạt động bên cánh.
Sơ đồ 4-2-3-1 là sơ đồ bóng đá cân bằng về cả tấn công và phòng thủ. Tiền đề cho sơ đồ 4-2-3-1 chính là hệ thống 4-4-2 với một tiền đạo thường xuyên kéo xuống hồi những năm cuối thập niên 1990. Đến thập niên 2000, nó dần trở nên phổ biến trong bối cảnh các đội bóng bắt đầu chú trọng vào khía cạnh pressing.
Về lý thuyết, sơ đồ 4-2-3-1 tạo nên một hệ thống phòng ngự vững chắc, hạn chế bị xâm nhập vào trung lộ. Khi giữ bóng, các cầu thủ cũng có nhiều phương án chuyền bóng.
Cầu thủ tiền vệ tấn công (thường được gọi là “số 10”) chịu trách nhiệm chính cho khâu sáng tạo. Số 10 có thể di chuyển giữa các tuyến của đối phương để nhận bóng, từ đó mở ra cơ hội ghi bàn. Ngoài ra, bài phối hợp chồng biên giữa hậu vệ và tiền vệ cánh cũng là một thứ vũ khí lợi hại trong sơ đồ 4-2-3-1.
Đội bóng tiêu biểu sử dụng sơ đồ 4-2-3-1
Trong mùa 2019/20, 4-2-3-1 trở thành chìa khóa chiến thắng của HLV Hansi Flick cùng Bayern Munich. Trung phong Robert Lewandowski được hỗ trợ bởi tiền vệ Thomas Muller ở phía sau, trong khi đó, Serge Gnabry và Kingsley Coman phối hợp với các hậu vệ cánh để khoét xuống hai biên của đối thủ. Với hệ thống này, Bayern Munich đã thống trị Bundesliga cũng như Champions League.
3. Sơ đồ 4-1-2-1-2
Sơ đồ 4-1-2-1-2 là gì?
Sơ đồ 4-1-2-1-2 là một biến thể của sơ đồ 4-4-2, nhưng hàng tiền vệ không giăng ngang mà sắp xếp thành hình kim cương. Đây là một sơ đồ bóng đá độc đáo dùng để tối ưu hóa sức tấn công ở trung lộ nhờ quân số đông đảo tại khu vực này. Trái lại, khả năng tấn công biên trong sơ đồ 4-1-2-1-2 bị hạn chế phần nào.
Đội hình 4-1-2-1-2 bao gồm 4 hậu vệ, 1 tiền vệ phòng ngự, 2 tiền vệ trung tâm, 1 tiền vệ tấn công (số 10) và 2 tiền đạo. Hai tiền vệ trung tâm hoạt động cao hơn tiền vệ phòng ngự và lệch sang hai bên, giúp kiểm soát thế trận và tạo sự liên kết giữa các tuyến.
Tiền vệ tấn công chơi ngay phía sau hai tiền đạo, có nhiệm vụ tạo cơ hội và trực tiếp tham gia vào các pha tấn công. Cầu thủ này thường là người có kỹ thuật cá nhân xuất sắc, khả năng quan sát nhạy bén và ra quyết định cực nhanh.
Đội bóng tiêu biểu sử dụng sơ đồ 4-1-2-1-2
Sơ đồ 4-1-2-1-2 đã không còn phổ biến trong bóng đá hiện tại. Juventus của HLV Massimiliano Allegri mùa giải 2014/15 là đội bóng lớn hiếm hoi áp dụng đội hình này. Khi đó, nhạc trưởng Andrea Pirlo chơi thấp nhất trên hàng tiền vệ. Bên cạnh anh là hai “số 8” Paul Pogba và Claudio Marchisio, còn Arturo Vidal hoặc Roberto Pereyra sẽ hỗ trợ cho cặp tiền đạo.
Năm đó, tuyến giữa của Juventus hoàn toàn áp đảo các đối thủ tại nước Ý. Họ kết thúc Serie A với 87 điểm, hơn đội nhì bảng tận 17 điểm. “Lão Bà” cũng lọt vào chung kết Champions League, tuy nhiên họ thất thủ trước Barcelona.
4. Sơ đồ chiến thuật 4-3-3
Sơ đồ 4-3-3 là gì?
Có thể nói 4-3-3 là sơ đồ bóng đá 11 người phổ biến nhất. Trong sơ đồ này, tuyến dưới sẽ bao gồm 2 trung vệ và 2 hậu vệ cánh. Tuyến giữa có 3 người, thường là 1 tiền vệ trụ ở chính giữa cùng với 2 tiền vệ chơi cao hơn nhưng lệch sang 2 bên. Hàng tấn công bên trên tạo thành bởi 3 người: 1 trung phong và 2 tiền đạo cánh.
4-3-3 là sơ đồ tối ưu nhất dành cho những đội thích chơi kiểm soát bóng, áp đảo đối thủ. Sơ đồ này sinh ra nhiều tam giác giữa các cầu thủ, giúp họ dễ dàng phối hợp và luân chuyển bóng.
Bộ ba tiền vệ giữa sân, cộng với tiền đạo thường xuyên lùi về sẽ áp đảo quân số so với đối thủ. Thêm nữa, các đội chơi 4-3-3 rất dễ dàng đẩy thêm 2 tiền vệ hoặc 2 hậu vệ cánh lên trên để tạo thành hàng tấn công 5 người, thách thức những đội chỉ phòng ngự với 4 người.
Đội bóng tiêu biểu sử dụng sơ đồ 4-3-3
Nhắc đến 4-3-3, không thể nào không nhắc đến Barcelona dưới thời HLV Pep Guardiola. Với 3 tiền vệ đẳng cấp Sergio Busquets, Xavi và Andres Iniesta, cộng thêm thiên tài Lionel Messi, họ đã thống trị làng túc cầu trong nhiều năm. Barca với hệ thống 4-3-3 đã thi triển lối chơi Tiki Taka thiên biến vạn hóa, làm cho đối thủ hoa mắt chóng mặt. Đến nay, Barcelona giai đoạn 2010-2011 vẫn được xem là tập thể mạnh bậc nhất lịch sử làng túc cầu.
5. Sơ đồ bóng đá 4-1-4-1
Sơ đồ 4-1-4-1 là gì?
Sơ đồ bóng đá 4-1-4-1 là một hệ thống chiến thuật tập trung vào việc kiểm soát bóng, làm chủ khu vực giữa sân. Trong sơ đồ này, đội hình được chia thành 4 tuyến: 4 hậu vệ, 1 tiền vệ phòng ngự, 4 tiền vệ tấn công, và 1 tiền đạo cắm.
Hàng thủ bao gồm 2 trung vệ và 2 hậu vệ cánh, có nhiệm vụ bảo vệ khung thành và hỗ trợ tấn công từ hai biên. Tiền vệ phòng ngự (còn gọi là tiền vệ trụ) đóng vai trò là “lá chắn” trước hàng phòng ngự, giúp ngăn chặn các đợt tấn công của đối phương và hỗ trợ việc kiểm soát bóng.
Bốn tiền vệ tấn công chơi linh hoạt giữa việc hỗ trợ tấn công và phòng ngự, tạo nên sự kết nối giữa hàng hậu vệ và tiền đạo. Cuối cùng, tiền đạo cắm là mũi nhọn trong các pha tấn công, có nhiệm vụ chính là ghi bàn. Sơ đồ 4-1-4-1 giúp đội bóng kiểm soát tốt khu vực giữa sân, đồng thời có thể chuyển đổi linh hoạt giữa phòng ngự và tấn công.
Đội bóng tiêu biểu sử dụng sơ đồ 4-1-4-1
Manchester City của Pep Guardiola từng nhiều lần ra sân theo đội hình 4-1-4-1, đặc biệt là trong mùa giải 2022/23. Phía trước bộ tứ vệ sẽ là tiền vệ trụ Rodri. Vị trí trung phong thuộc về Erling Haaland, còn hỗ trợ cho anh là 4 tiền vệ có kỹ thuật tốt, chẳng hạn như Jeremy Doku, Julian Alvarez, Kevin De Bruyne và Phil Foden.
6. Sơ đồ 3-5-2
Sơ đồ 3-5-2 là gì?
Sơ đồ 3-5-2 là sơ đồ giúp tăng cường sự kiểm soát ở giữa sân và tối ưu hóa khả năng tấn công biên, đồng thời vẫn duy trì sự chắc chắn ở hàng phòng ngự. Trong sơ đồ này, đội hình bao gồm 3 trung vệ, 5 tiền vệ và 2 tiền đạo.
Ba trung vệ có nhiệm vụ bảo vệ khung thành và ngăn chặn các pha tấn công từ phía đối phương, với sự hỗ trợ của 2 hậu vệ cánh (wing-back), thường là những cầu thủ có khả năng lên công về thủ toàn diện. Hai hậu vệ cánh này đóng vai trò quan trọng, không chỉ tham gia phòng ngự mà còn hỗ trợ tấn công bằng cách dâng cao và tạo ra các đường chuyền từ biên vào trong.
Ở giữa sân, sơ đồ 3-5-2 sử dụng 3 tiền vệ trung tâm, trong đó có 1 tiền vệ phòng ngự và 2 tiền vệ con thoi. Tiền vệ phòng ngự có nhiệm vụ bảo vệ khu vực trước hàng thủ và hỗ trợ phân phối bóng, trong khi hai tiền vệ con thoi giúp kết nối lối chơi và tạo ra các pha hãm thành. Hai tiền đạo ở phía trên có nhiệm vụ ghi bàn và tạo áp lực liên tục lên hàng phòng ngự của đối phương.
Đội bóng tiêu biểu sử dụng sơ đồ 3-5-2
Mùa 2022/23, Inter Milan của HLV Simone Inzaghi đã ghi dấu ấn đậm nét nhờ đội hình 3-5-2. Edin Dzeko và Lautaro Martinez, với nhiệm vụ đá cặp ở trên cùng, đã đóng góp tổng cộng 42 pha lập công.
Bộ đôi wing-back Federico Dimarco và Denzel Dumfries lên công về thủ nhịp nhàng, trong khi Nicolo Barella, Hakan Çalhanoğlu và Marcelo Brozovic đảm bảo sự ổn định nơi giữa sân. Mùa đó, Inter Milan đã vô địch Siêu Cúp Ý, Cúp Quốc gia Ý và lọt vào chung kết Champions League.
7. Sơ đồ bóng đá 4-4-1-1
Sơ đồ 4-4-1-1 là gì?
Sơ đồ 4-4-1-1 là sơ đồ bóng đá được tổ chức thành 4 tuyến: 4 hậu vệ, 4 tiền vệ, 1 tiền vệ công và 1 tiền đạo. Hàng hậu vệ bao gồm 2 trung vệ và 2 hậu vệ cánh, chịu trách nhiệm bảo vệ khung thành và hỗ trợ tấn công từ biên khi cần thiết.
Hàng tiền vệ được sắp xếp theo cách thức truyền thống, với 2 tiền vệ trung tâm và 2 tiền vệ cánh. Họ vừa hỗ trợ phòng ngự, vừa tham gia tấn công, giúp duy trì sự kiểm soát ở khu vực giữa sân.
Một điểm đặc biệt của sơ đồ 4-4-1-1 là vai trò của tiền vệ công, người chơi ở vị trí ngay sau tiền đạo. Cầu thủ này có nhiệm vụ kết nối giữa hàng tiền vệ và tiền đạo, tạo ra các cơ hội ghi bàn bằng những pha kiến tạo sắc bén và cũng có thể tự mình dứt điểm. Vị trí này đòi hỏi cầu thủ có kỹ thuật cá nhân tốt, tầm nhìn chiến thuật và khả năng sáng tạo trong lối chơi.
Đội bóng tiêu biểu sử dụng sơ đồ 4-4-1-1
Tập thể Arsenal bất bại hồi mùa giải 2003/04 là ví dụ rõ nét cho thành công của sơ đồ 4-4-1-1. Dennis Bergkamp trong vai trò số 10 đã hỗ trợ đắc lực cho tiền đạo Thierry Henry – chân sút đáng sợ bậc nhất Ngoại hạng Anh lúc bấy giờ.
Khu vực giữa sân do cặp tiền vệ Patrick Vieira và Gilberto Silva quán xuyến, trong khi Robert Pires chơi tiền vệ cánh trái, còn cánh phải được luân phiên bởi nhiều cầu thủ khác nhau. Với một đội hình linh hoạt, có thừa chất thép nhưng cũng rất khéo léo, Arsenal đã vô địch Ngoại hạng Anh 2003/04 mà không thua bất cứ trận nào.
8. Sơ đồ 3-4-3
Sơ đồ 3-4-3 là gì?
Sơ đồ 3-4-3 sử dụng 3 trung vệ ở tuyến dưới, 4 tiền vệ giữa sân (2 tiền vệ trung tâm và 2 tiền vệ cánh), cùng 3 tiền đạo chơi phía trên cùng. Hàng công trong sơ đồ 3-4-3 được bố trí theo 2 cách: 2 tiền đạo cánh có thể chơi bám biên hoặc chơi bó vào trong, gần hơn với trung phong cắm, tạo thành biến thể 3-4-2-1.
Sơ đồ 3-4-3 mang đến sự cân bằng giữa tấn công và phòng ngự. Đội hình này có 5 cầu thủ thường xuyên tham gia tấn công, và 5 người còn lại chủ yếu đảm nhận nhiệm vụ đánh chặn từ xa cũng như trực tiếp phòng thủ.
Vũ khí quan trọng bậc nhất trong sơ đồ 3-4-3 là hai tiền vệ cánh (đôi khi họ là hậu vệ chơi tại hàng tiền vệ). Họ giúp giữ chiều rộng cho đội hình và cũng có thể băng lên để chồng biên rồi tạt bóng hoặc căng ngang vào trong. Sự xuất hiện của các tiền vệ cánh tại 1/3 sân cuối cùng khiến đối phương bất ngờ và không đủ nhân sự để đối phó.
Đội bóng tiêu biểu sử dụng sơ đồ 3-4-3
Người hâm mộ Chelsea hẳn vẫn còn nhớ về mùa giải 2016/17, khi HLV Antonio Conte dẫn dắt đội chủ sân Stamford Bridge thống trị Ngoại hạng Anh. Sau khi loay hoay với hệ thống tứ vệ trong 6 vòng đấu đầu tiên, HLV Conte chuyển qua sơ đồ 3-4-3/3-4-2-1. Từ đó, họ thắng như chẻ tre để vươn lên dẫn đầu. Cuối mùa, Chelsea giành được 93 điểm, hơn đội xếp nhì bảng 7 điểm.
9. Sơ đồ bóng đá 4-2-2-2
Sơ đồ 4-2-2-2 là gì?
Sơ đồ 4-2-2-2 là sơ đồ bóng đá 11 người tập trung sức mạnh tại trung lộ, chú trọng khả năng pressing. Trong sơ đồ này, đội hình được bố trí thành 4 hậu vệ, 2 tiền vệ phòng ngự, 2 tiền vệ tấn công và 2 tiền đạo. Hàng hậu vệ bao gồm 2 trung vệ và 2 hậu vệ cánh, chịu trách nhiệm bảo vệ khung thành và hỗ trợ tấn công từ biên khi cần thiết.
Hàng tiền vệ được sắp xếp theo cách thức truyền thống, với 2 tiền vệ trung tâm và 2 tiền vệ cánh. Họ vừa hỗ trợ phòng ngự, vừa tham gia tấn công, giúp duy trì sự kiểm soát ở khu vực giữa sân.
